Sælir
Það er vissulega rétt sem er sagt hér að ofan að vopnaburður hérna í Sviss er á öðru plani en víðast annarstaðar. Ég ætla að leyfa mér að bæta örlitlu við, enda búsettur hérna í miðri hringiðunni í Sviss og hef náð að fylgjast þokkalega með atburðum undanfarið. Læt ég krækjur fylgja með fyrir þá sem vilja kynna sér efnið nánar.
Ríkið, sem almennt er tannlaust batterí, hvetur almenning til að stunda skotíþróttina. Reglulega vakna ég við skotvöllinn, sem er sennilega í 800 metra fjarlægð frá heimili mínu. Til fróðleiks, þá er nektarströndin í skjóli bak við markskífurnar – enda þarf að nýta hér hvern fermetra af mikilli kostgæfni. Æfingar fara þó fram á laugardagsmorgnum – þegar sól er enn lágt á lofti. Ungir sem aldnir stunda þessa íþrótt af miklum móð oft í tengslum við herskyldu. Talið er að um 3.4 miljónir skotvopna séu til í Sviss, eða milli 30-40% heimila.
Almenn herskylda er í Sviss og hefur staðið af sér amk eina þjóðaratkvæðagreiðslu. Allir vopnfærir menn á aldrinum 20-30 ára skulu gegna herþjónustu og æfa vopnaburð með reglulegu millibili. Æskilegt er að hafa skotvopnin heimavið, til að efla viðbragsflýti ef hættuástand skapast (1). Svisslendingar hreykja sér af að geta komið hernum með almennu herútkalli í viðbragðstöðu á nokkrum klukkustundum ef hættu ber að höndum. Geri aðrir betur.
Þetta fyrirkomulag nýtur almenns hylli hérna, enda tókst Sviss að standa utan við báðar heimsstyrjaldirnar og hefur ekki staðið í vopnuðum átökum í yfir 200 ár, þrátt fyrir að vera í miðri Evrópu, samanstanda of 4 þjóðarbrotum og allir með málfrelsi! Herinn er hérna viðamikið batterí, sem átti til að mynda öll reiðhjólin, traktorana og meira segja heyvagnana á rannsóknarstöð háskólans sem ég vann við hérna í den.
Það kann því að skjóta skökku við, en morð af völdum skotvopna er tölfræðilega fá, miðað við hvað byssueign er almenn (2). En því miður þá segir það ekki alla söguna.
Sviss hefur þann vafasama heiður að vera með hæstu tíðni sjálfsmorða framin af völdum skotvopna í allri Evrópu (3). Þetta eru áhugaverðar tölur, sér í lagi þegar haft er í huga að í Sviss er hægt að fá aðstoð við að enda líf sitt, ef maður er dauðvona. Því mætti ætla að tölurnar ættu að vera lægri.
Hér í Zug, þar sem ég bý, lágu 14 manns í valnum árið 2001, eftir að maður gekk berserksgang og sallaði niður hluta af bæjarstjórn staðarins (4). Aðrir 18 lágu eftir særðir. Til þessara voðaverka notaði hann m.a. herriffil, annan umbreyttan herriffil fyrir almenning, skammbyssu og haglabyssu. Að lokum féll hann fyrir eigin hendi með heimagerðri sprengju.
Í framhaldinu af morðunum hérna í Zug, var hafist handa við að skylda eigendur til að skrá vopn sín. En löggjöfin var ekki samstíga yfir allar kantónurnar og víða misbrestur á framkvæmd hennar. En þetta er á valdi hverrar Kantónu (sjálfstjórnareiningar) en ekki af ríkinu. Þessi staðreynd átti hugsanlega sinn þátt í voðaverkunum um daginn í Daillon, sem Sigurður benti. Fyrir nokkrum árum síðan, voru öll vopn tekin af þessum tiltekna einstaklingi, enda veill á geði og hafði haft í hótunum við aðra bæjarbúa. En þar sem skráningar eru takmarkaðar, þá er hann grunaður um að hafa keypt sín vopn af öðrum – en þau virðast ekki vera tilkynningaskyld (5).
En varðandi skráningu skotvopna, þá standa spjótin núna illilega á hernum þessa dagana, sem telur sig hafa misst sjónar af 10,000 rifflum úr sínum röðum (6) og virðist vera alveg glórulaus um hvar þau eru niðurkomin.
Einn einkennilegan vinkil hef ég rekist á varðandi byssuleyfi. Lágmarksaldur er 18 ár, vera Svissneskur ríkisborgari eða vera með fasta búsetu (sbr. Græna kortið í USA) og hreint sakarvottorð. Þó mega ekki Tyrkir, Kósóvó búar, Króatar, Alsír búar ofl. þjóðerni eiga nein vopn (7). Einhverjir hefðu hváð ef við settum slíkar klásúlur í okkar vopnalöggjöf. Almennt er löggjöfin talin vera frjáls í sniðum – t.d. hef ég ekki rekist á neinar kvaðir varðandi byssuskápa. Þó ber að hafa í huga að kantónurnar myndu sennilega ráða því, frekar en ríkisstjórnin.
Að lokum er óhætt að segja að vopnamenning er almennt á háu plani hérna í Sviss, almenningur er vel þjálfaður sem miðast almennt við herskyldu. En til að fá réttindi til veiðimennsku – þarf upp undir tveggja ára námskeið. Þessi menning miðast því frekar við þarfir hersins og skotíþróttarinnar – frekar en veiðimennskunnar eins og við þekkjum hana. En vissulega getum við mikið lært að Svisslendingum, bæði afrekum og mistökum.
1. USA Today: http://usatoday30.usatoday.c ... -law_N.htm
2. Gun Facts: http://www.gunpolicy.org/fir ... witzerland
3. Swissinfo: http://www.swissinfo.ch/eng/specials/sw ... id=8301804
4. [url]Wikipedia: http://en.wikipedia.org/wiki/Zug_massacre[/url]
5. [url]Huffingtonpost: http://www.huffingtonpost.com/2013/01/0 ... 01987.html[/url]
6. The Local: http://www.thelocal.ch/page/view/3562
7. [url]Gunfactory: http://www.gunfactory.ch/div/erwerb.htm[/url]
Kv. Stefán